top of page

The Grand Tour Project:
Aristokratik EÄŸitim ve Entelektüel AÄŸların Analizi

www.grandtour.stanford.edu

 

Ahmet Musa Öztürk

Marmara Üniversitesi Tarih Bölümü

​

Bu çalışma Doç. Dr. Yunus UÄŸur tarafından verilen Dijital Tarih dersi kapsamında yazılmıştır.

Ahmet Musa Öztürk tarafından incelenen “The Grand Tour Project”, 18. yüzyılda baÅŸta Ä°ngilizler olmak üzere zengin Avrupalıların aristokrat eÄŸitimlerinin bir parçası olarak Ä°talya'ya yaptıkları seyahatleri inceliyor. Kültürel geliÅŸmiÅŸliÄŸi, dil becerilerini ve sosyal görgü kurallarını geliÅŸtirmeyi amaçlayan bu seyahatler, kültür ve eÄŸlenceye odaklanmalarıyla diÄŸer seyahat amaçlarından ayrılıyor. Projede John Ingamells'in “1701-1800 Ä°talya'ya Ä°ngiliz ve Ä°rlandalı Gezginler SözlüÄŸü”ndeki 69 gezgine ait 5213 girdiyi kapsayan veriler kullanılmış. Veri analizi ve görselleÅŸtirme için Palladio ve Breve gibi dijital araçlar kullanılırken, seyahat rotalarının haritalanması, zaman çizelgeleri ve dijital sosyal aÄŸlar da kullanılan dijital metodlar arasında. Bu sayede karmaşık tarihî veriler tutarlı veri kümelerine dönüÅŸtürülerek coÄŸrafi ve sosyal aÄŸ analizleri kolaylaÅŸtırılıyor. Proje, “The Grand Tour”un siyasi ve kültürel tarih üzerindeki etkisini vurgulayarak 18. yüzyılın sosyo-kültürel ortamına iliÅŸkin yeni bilgiler saÄŸlamayı amaçlamakta. Stanford Üniversitesi'nin CESTA ve Humanities+ Design giriÅŸimlerinin bir parçası olan proje, National Endowment for the Humanities ve Stanford Presidential Fund for Innovation in the Humanities tarafından finanse edilmekte. Giovanna Ceserani tarafından yönetilen proje, çeÅŸitli akademisyen ve kurumların katkılarını içermekte. Sonuç olarak, “The Grand Tour Project” sadece tarihî entelektüel aÄŸlara ışık tutmakla kalmıyor, aynı zamanda dijital araçların tarihî araÅŸtırmadaki dönüÅŸtürücü potansiyeline örnek teÅŸkil edecek bir model sunuyor.

Projenin Ä°çeriÄŸi ve Grand Tour Kavramına Kısa Bir Bakış

 

Proje, Britanyalılar baÅŸta olmak üzere 18. yüzyılda maddi gücü ve toplumsal seviyesi yüksek Avrupalıların Ä°talya'ya yaptıkları seyahatleri esas almaktadır. Kuzey Avrupa elitleri, soyluları arasında kıdem atlama, görgü öÄŸrenip dil eÄŸitimi alma gibi amaçları olan seyahat, aristokratik eÄŸitimin tamamlayıcı bir basamağı olarak görülmektedir. Bu yönüyle Grand Tour, ticaret ve hac gibi geleneksel seyahat amaçlarından farklı olarak kültür ve zevke hitap eden modern seyahatin bir olgusudur. Bir nevi sanat turizmi ve entelektüel arayış diyebileceÄŸimiz Grand Tour kapsamında yapılan seyahatlerin rotası deÄŸiÅŸkenlik göstermekle beraber daha çok Paris, Cenevre, Lozan, Vatikan, Roma, Floransa gibi standart güzergahlar ve merkezi ÅŸehirler tercih edilmekteydi. Klasik sanata, Roma kültürüne önem atfedip ilgi duyan gezginlerin genelde yetiÅŸkinliÄŸe yeni adım atmış genç erkeklerden oluÅŸmasından dolayı bir rehber veya öÄŸretmenin refakat ettiÄŸi turlar sonradan daha geniÅŸ kitlelere de yayılmıştır. Ayrıca 19. yüzyılda buharlı makinelerin etkisiyle var olan tren ile gemi teknolojilerinin sayesinde ÅŸahsi ve keyfi seyahatin ÅŸartları kolaylaÅŸmış, aynısı olmasa da Grand Tour benzeri geziler sonraki yıllarda da artarak günümüze kadar devam etmiÅŸtir.

Picture2.jpg

Görsel 1: The Grand Tour Project ana sayfası.

Projenin Amaçları

 

Grand Tour Projesi 18. yüzyılda Ä°talya Yarımadası’na yapılan seyahatlere dair elindeki kaynakları iÅŸleyerek ve dijital araçları kullanarak yeni bakış açıları oluÅŸturmayı amaçlamaktadır. Projenin oluÅŸturucularının da temel hedefi konuya dair ulaÅŸtıkları bilgi zenginliÄŸi etkileyici olan kaynaktan en iyi ÅŸekilde yararlanmak için dijital metotlara baÅŸvurmaktır. Bu vesileyle dijital araçlar kullanılarak aÅŸağıda bahsedeceÄŸimiz kaynaktaki eksik ve karmaşık bilgi kümesini tutarlı bir veri kümesine dönüÅŸtürmek çalışmanın ortak hedefi haline gelmiÅŸtir. Devam eden süreçte vurgulanan diÄŸer amaçlar ÅŸu ÅŸekildedir:

​

·       Veritabanındaki zengin bilgilerden yola çıkarak yeni sorular ve araÅŸtırma seçenekleri oluÅŸturmak.

·       Projenin kaynağının dışında yer alan gezginlerin de projeye dahil edilebilme ihtimali üzerinde çalışmak.

·       Grand Tour’un 18. yüzyıl siyasi ve kültürel tarihindeki yeri ile etkisine dair dijital yaklaşımları geliÅŸtirerek yeni araÅŸtırmalara alan açmak.

 

Grand Tour Projesi’nin dijital yaklaşımı üzerine detaylı malumatın yer aldığı yayınlara https://grandtour.stanford.edu/publications/articles linkinden eriÅŸilebilir.

​

​​​

İş Birlikleri ve Finansmanı

 

BeÅŸerî bilimlerin dijitalleÅŸmesinin arttığı sürece oluÅŸturduÄŸu sistematik merkezler ve projelerle katkıda bulunan Stanford Üniversitesi'nin bu alandaki öncü oluÅŸumu CESTA'ya baÄŸlı Humanities+ Design isimli araÅŸtırma laboratuvarı beÅŸerî bilimler için görselleÅŸtirme araçları geliÅŸtirmenin yanında Mapping The Republic of Letters projesi ile aynı düzlemde ilerlemektedir. Ä°ncelediÄŸimiz Grand Tour Projesi de bu oluÅŸumların hem bir ürünü hem de uzantısıdır. Projenin finansmanında ekipte yer alan kiÅŸilerin ÅŸahsi katkılarının dışında National Endowment for the Humanities ve Stanford Presidential Fund for Innovation in the Humanities gibi bağışlar, burslar destek saÄŸlamıştır. Ayrıca Stanford Üniversitesi'nden CESTA baÅŸta olmak üzere Tarih Bölümü, BeÅŸerî Bilimler Merkezi, Avrupa Merkezi gibi departmanların katkıları proje için faydalı olmuÅŸtur. Mapping The Republic of Letters’da yer alan Grand Tour benzeri diÄŸer projeler republicofletters.stanford.edu/casestudies/index.html adresinden incelenebilmektedir.

​

​​​

Ekip

​

Projenin kurucusu ve yöneticisi olan Giovanna Ceserani doktorasını 2000 yılında Cambridge Üniversitesi St. John’s College’da tamamlamıştır. Ceserani, Helenizm ve Klasiklerin modernitenin ÅŸekillenmesinde oynadığı rolle ve dolayısıyla klasik geçmiÅŸe dair sorduÄŸumuz soruların belirli modern kültürel, sosyal ve politik baÄŸlamlardan nasıl kaynaklandığıyla ilgileniyor. Princeton Üniversitesi'ndeki görevinin ardından uzun yıllardır bulunduÄŸu Stanford Üniversitesi'nde dijital beÅŸerî bilimler üzerine geliÅŸtirdiÄŸi proje ile ilgili çalışmalar yapmaktadır. Ekipte geçmiÅŸte katkıda bulunan 14 kiÅŸinin dışında projenin sitesinde belirtilene göre hala katkıları devam eden, çeÅŸitli üniversitelerde görev yapan 7 kiÅŸi bulunmaktadır. Projenin yöneticisi Giovanna Ceserani’nin proje konusuyla ilgili bir yayınına https://academic.oup.com/ahr/article/122/2/425/3096209?login=false adresinden ulaşılabilir.

Görsel 2: Doç. Dr. Giovanna Ceserani

Mekân, Zaman ve Kaynaklar

​

Grand Tour, Ä°sviçre, Fransa kimi zaman da Almanya’yı içine alan rotalara sahiptir. Ancak projede eldeki kaynaÄŸa dayanarak %95 oranında Ä°talya coÄŸrafyasının ele alındığını görmekteyiz. Sunulan haritada nadir örnekler olarak Yunanistan ve Hırvatistan da iÅŸaretlenmiÅŸtir. Bu coÄŸrafyalara Grand Tour ve benzeri seyahatler yolculuk koÅŸullarının iyileÅŸtiÄŸi dönemler artış göstermektedir. Projede de 18. yüzyıl odak noktasına alınmış, detaylı olarak söylemek gerekirse de görselleÅŸtirmeler ve analizler 1690-1790 arası dönemi kapsamaktadır. Bu çaÄŸa yoÄŸunlaÅŸmanın sebebi çalışmanın yürütücülerinin yararlandığı kaynağın aynı döneme denk düÅŸmesidir. Veri setlerini oluÅŸturmanın yanında projenin ilk adımlarında, ortaya çıkmasında ilham verici ve teÅŸvik edici olan Dictionary of British and Irish Travelers to Italy 1701-1800 adlı eser John Ingamells tarafından Brinsley Ford ArÅŸivi’nden derlenen, prosopografik bir sözlüktür. Çalışma da bu sözlükte yer alan 5213 kayıta dayanarak 69 gezgine odaklanmaktadır. Proje prosopografik bir sözlüÄŸe dayanarak oluÅŸturulduÄŸu için muhakkak yazılı verileri kullanmak zorundadır. Ancak bu yazılı veriler üzerinden ortaya konulanlar sınırlı tutulmuÅŸ, çeÅŸitlendirilmemiÅŸtir. Onun yerine edinilen bilgiler veriye çevirilmiÅŸ daha sonra da eldeki verilerin görselleÅŸtirilmesi tercih edilmiÅŸtir. Bu yüzden görselleÅŸtirilmiÅŸ veriler ağırlıktadır.

Görsel 3

Arayüz ve Anasayfa

​

Grand Tour Projesi Stanford Üniversitesi’nin School of Humanities and Sciences biriminin bir parçası olduÄŸu için site tasarımı ve baÄŸlantıları üniversitenin diÄŸer sayfaları ile bir ortaklık ve uyum içerisinde hazırlanmış. Bu sayede arayüzü öÄŸrendikten sonra Center for Spatial and Textual Analysis iÅŸ birliÄŸinde hazırlanan bazı projelerin entegre olmuÅŸ websitelerine kolayca eriÅŸilebilmektedir. Sitenin anasayfası ekip, yayınlar, atölyeler, haberler gibi oldukça standart ve öz ÅŸekilde baÅŸlıklandırılmış. Bu tercihle siteyi ziyaret edenler kafa karışıklığı yaÅŸamadan aradığına ulaÅŸabilme imkanına sahip olmaktadır. Hakkında sekmesinden projenin oluÅŸum süreci, dijital yaklaşımı, öyküsü öÄŸrenilmekle beraber diÄŸer baÅŸlıklardan makaleler, konuÅŸmalar, etkinlikler ve basında çıkan haberlere ulaÅŸabilmekteyiz. Grand Tour Projesi hakkında bir etkinlik kaydına https://www.youtube.com/watch?v=BzabvRGaz8A uzantısından, bir habere de https://stanforddaily.com/2013/04/24/digital-humanities-project-maps-european-intellectual-networks/ adresinden ulaşılabilir.

​

 Projeye dair olmazsa olmaz temel bilgileri veren bu kısımların dışında çalışmanın ana unsuru Interact baÅŸlığıyla sunulan görsel ve dijital çıktılardır. Mekânsal karşılaÅŸmalardan yola çıkarak 18. yüzyılda insanlar birbirleriyle nasıl etkileÅŸime girdiler, seyahat ve yazışmalarda sosyal-entelektüel aÄŸlar nasıl oluÅŸtu gibi sorulara görselleÅŸtirmeler üzerinden coÄŸrafi analizler yapılarak cevap aranan bu bölüm Palladio ve Breve kullanılarak hazırlanmıştır. Interact bölümündeki veri görselleÅŸtirme çalışmalarından birisi olan zaman çizelgesinde en aÅŸağıda yer alan ziyaret edilen bölgelerden her biri farklı renkle iÅŸaretlenmiÅŸ ve üzerine geldiÄŸimizde tabloda yalnızca o bölgeye yapılan seyahatler gözükmektedir. Daha detaylı arama için ise filtreleme ve arama kutusu özelliÄŸi de yer almaktadır. Ayrıca gezginlerin adından sonra yer alan ilk sayı ziyaret edilen yerlerin adedini, ikinci sayı ise seyahatin ilk yılını belirtmektedir.

 Interact’teki görselleÅŸtirmelerden bir diÄŸeri de kronolojisi bulunan seyahat haritasıdır. AÅŸağıdaki zaman aralığında istediÄŸimiz ölçüde bir dönemi seçip haritaya yolculukların yapıldığı yerleri yansıtabiliyor, kırmızı noktaları seçerek yer isimlerini ve buralara yapılan seyahat sayılarını görüntüleyebiliyoruz. Bu uygulama gezginlerin tercihlerini ve yoÄŸunluÄŸu anlamamız açısından faydalı olsa da detay sunması açısından eksik olup yalnızca coÄŸrafi iÅŸaretleme ile sınırlı kalmıştır.

CoÄŸrafi çıktılara dayalı analizlerin dışında Ä°talya’ya giden gezginlerin eÄŸitim geçmiÅŸi ve statüleri hakkında sosyal aÄŸları tanımlamaya imkân tanıyan üçüncü araçta eÄŸitim durumları Oxbridge ve Inns of Court, Sanat Okulu, diÄŸer üniversiteler, bireysel eÄŸitim ve tanımlanamayanlar olarak beÅŸe ayrılmıştır. Buna ek olarak önde gelen üniversiteler-kolejler ve ÅŸahıslar filtrelenerek aralarındaki etkileÅŸimler grafiÄŸe yansıtılmaktadır.

Grand Tour’un sonuncu grafiÄŸinde ise bir önceki anlatılana benzer ÅŸekilde detaylı filtreleme imkânı sunulmuÅŸ ve Palladio’dan yararlanılmıştır. Burada öne çıkan Ä°talya’ya yapılan yolculuklarda finansmanı saÄŸlayan, fonlayan kiÅŸi ve kurumların kim olduÄŸuna dikkat çekmektir. Özel sponsorluk, ÅŸahsi servet, burs gibi ayırıcılar ile seyahatin imkanlarının hangi aracılarla var olabildiÄŸini görmekteyiz. Ayrıca tüm bu grafiklere, tablolara kaynaklık eden verilerin hem rehber hem de model olarak incelenmesini saÄŸlayan veri ÅŸeması da projenin ziyaretçileriyle paylaşılmıştır. (Veri ÅŸemasına ulaÅŸmak için bkz. republicofletters.stanford.edu/publications/grandtour/schema/ ) Sonuç olarak arayüze baktığımızda Stanford Üniversitesi etrafında ÅŸekillenerek 2008’de baÅŸlayan proje kitle kaynak özelliÄŸi olmadığı için yoÄŸun veri giriÅŸine sahip olmasa da açık eriÅŸim sunarak hala aktif durumda bulunmaktadır.

 

​

Sonuç

​

Ä°talya’nın kültürel mirası, sanatı, anlatıları hakkında katkılar saÄŸlayan Grand Tour Projesi, Ä°ngiliz gezginlerin, mimarların, elitlerin Ä°talya coÄŸrafyasından seyahat sırasında gördüklerini Britanya’ya ne ölçüde taşıdığı, etkilenilen Rönesans ve Klasik ÇaÄŸ eserlerinin ne gibi etkiler bıraktığı, etkileÅŸime girdikleri aÄŸlar hakkında bilgi sunmasının yanında buna benzer konularda yapılacak dijital beÅŸerî bilimler çalışmalarına model teÅŸkil etmektedir.

Projedeki görselleÅŸtirmelere benzer ÅŸekilde çalışmalar ortaya koymak için Stanford University Humanities+ Design tarafından geliÅŸtirilen bir araç olan Palladio’yu deneyimlemek isterseniz hdlab.stanford.edu/palladio/ adresine, incelediÄŸimiz çalışmanın “people, places, travels” ÅŸeklinde sunulan veri setine ulaÅŸmak isterseniz de purl.stanford.edu/ct765rs0222 adresine göz atabilirsiniz.

bottom of page